Czy WIBOR to manipulacja? O co toczy się spór? To pytanie zadaje sobie coraz więcej kredytobiorców, zwłaszcza tych posiadających kredyty hipoteczne w złotówkach. W 2023 roku temat ten zyskał na znaczeniu, zyskując rozgłos porównywalny do spraw związanych z kredytami frankowymi. Chociaż dyskusja na temat WIBORu ma pewne podobieństwa do tzw. „afery frankowej”, to jednak jej fundamenty prawne i ekonomiczne są inne. Przyjrzyjmy się zatem, o co dokładnie chodzi w tym sporze i dlaczego oprocentowanie kredytów w oparciu o WIBOR wzbudza aż tak wiele emocji.
Czy WIBOR to manipulacja? O co toczy się spór?
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to referencyjna stopa procentowa, stosowana przy wyliczaniu oprocentowania części kredytów w złotych. Teoretycznie, odzwierciedla ona koszt pożyczek udzielanych przez banki komercyjne innym bankom na polskim rynku. Problem polega na tym, że w praktyce transakcje te często po prostu nie mają miejsca – stopa jest ustalana na podstawie deklaracji banków, nierealnych transakcji.
Z tego powodu coraz częściej mówi się, że WIBOR może być jednostronnie kreowany lub wręcz manipulowany. Argumentem przeciwników tej stopy jest brak przejrzystości, a także to, że nie odzwierciedla ona realnej sytuacji gospodarczej. W efekcie kredytobiorcy mogą płacić zawyżone raty, które nie są zgodne z rzeczywistym ryzykiem na rynku finansowym.
Manipulacja czy luka systemowa? Główne oskarżenia
Prawo zakłada, że wskaźniki referencyjne powinny być ustalane na podstawie rzeczywistych danych rynkowych. Tymczasem WIBOR to de facto deklaracje banków, które mogą mieć interes w zawyżaniu tej stopy. Dla banku wyższy WIBOR oznacza wyższe oprocentowanie kredytów, a więc większe dochody.
Część prawników i organizacji stojących po stronie konsumentów twierdzi, że sposób ustalania WIBORu może naruszać zasady uczciwego obrotu i obowiązki informacyjne wobec klientów. Tego rodzaju zarzuty były już wcześniej kierowane wobec wskaźnika LIBOR, który został wycofany po globalnym skandalu dotyczącym jego manipulacji.
Czy WIBOR to manipulacja? O co toczy się spór?
W Polsce pojawiają się już pierwsze pozwy sądowe dotyczące legalności stosowania WIBORu w umowach kredytowych. Coraz więcej kancelarii prowadzi strategie pozwalające konsumentom dochodzić swoich roszczeń wobec banków, w oparciu o możliwą niezgodność z przepisami o ochronie konsumentów oraz regulacjami europejskimi dotyczącymi wskaźników referencyjnych.
W przypadku niektórych umów możliwe jest zakwestionowanie WIBORu jako niewiążącego zapisu i przeliczenie odsetek w sposób neutralny dla kredytobiorcy. To może skutkować nawet kilku- lub kilkunastotysięcznym zwrotem bądź zmniejszeniem salda kredytu.
Czy WIBOR da się zastąpić? Alternatywy i plany regulatorów
Ministerstwo Finansów planuje zastąpienie WIBORu nowym wskaźnikiem – WIRON-em. Ma on bazować na rzeczywistych transakcjach rynku finansowego, a nie deklaracjach instytucji. Zmiana ta wpisuje się w trend europejski, który odchodzi od wskaźników podatnych na manipulacje.
Dla kredytobiorców oznacza to potencjalne korzyści w zakresie przewidywalności rat i lepszego dostosowania kredytu do realiów rynkowych. Jednocześnie, proces ten wzbudza niepokój po stronie banków, które mogą ponieść straty, jeśli WIBOR zostanie zakwestionowany na większą skalę.
Czy WIBOR to manipulacja? O co toczy się spór?
Wobec rosnącej liczby pozwów i kontrowersji, rząd oraz instytucje nadzorujące rynek finansowy stoją przed wyzwaniem uregulowania przyszłości kredytów opartych na WIBORze. Jeśli sądy uznają, że wskaźnik ten był stosowany niezgodnie z przepisami lub nieuczciwie, może to oznaczać poważne reperkusje finansowe dla sektora bankowego. Z drugiej strony, brak reform może pogłębiać zaufanie społeczeństwa do systemu finansowego.
Nie tylko konsumenci, ale także sami regulatorzy widzą potrzebę dostosowania rynku do standardów zgodnych z prawem unijnym. Ewentualna ingerencja sądów w zapisy umów czy uznanie WIBORu za zapis niewiążący w niektórych przypadkach świadczy o systemowym charakterze problemu.
Podsumowanie: Czy WIBOR to manipulacja? O co toczy się spór?
Odpowiedź na pytanie „Czy WIBOR to manipulacja? O co toczy się spór?” nie jest jednoznaczna. Dla jednych to techniczna anomalia systemu bankowego, dla innych – poważne naruszenie praw konsumentów. Jedno jest pewne: coraz większa liczba kredytobiorców interesuje się swoimi prawami i szuka informacji na temat możliwych dochodzeń roszczeń.
Przyszłość WIBORu jako wskaźnika referencyjnego w Polsce stoi pod znakiem zapytania. Kluczowe będzie rozstrzygnięcie, w jaki sposób sądy i regulatorzy podejdą do zarzutów i jak szybko zostaną wprowadzone ewentualne reformy.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące swojej umowy kredytowej, warto zastanowić się nad opcją analizy prawnej oraz skonsultować się z ekspertem. Może się bowiem okazać, że oprocentowanie Twojego kredytu również opiera się na mechanizmie, który nie spełnia unijnych standardów transparentności i adekwatności.
